બાળપણથી, આપણે ઘણી કવિતાઓ અને નિબંધોમાં વાંચીએ છીએ કે જંગલમાં એક કસ્તુરી હરણ રહે છે, જેની નાભિની સુગંધ વિશ્વમાં સૌથી આકર્ષક છે. આ સુગંધની ઈચ્છા એટલી પ્રબળ છે કે તેને મેળવવા માટે માણસોએ મોટા પાયે હરણનો શિકાર કર્યો છે.
જો કે, ઘણા લોકો આ માહિતીને માત્ર એક ખોટી માન્યતા માને છે. આવી સ્થિતિમાં, આજે લોકલ 18 તમારી સાથે આ ખાસ હરણ “કસ્તુરી” અને તેમાંથી આવતી અદ્ભુત સુગંધ વિશેના કેટલાક વાસ્તવિક તથ્યો શેર કરવા જઈ રહ્યા છીએ.
છેલ્લા 25 વર્ષથી વન્યજીવો સાથે કામ કરી રહેલા નેચર એન્વાયર્નમેન્ટ એન્ડ વાઇલ્ડલાઇફ સોસાયટીના પ્રોજેક્ટ મેનેજર અભિષેકે જણાવ્યું હતું કે ‘કસ્તુરી’ એક ખાસ હરણ છે, જે સામાન્ય હરણ અને કાળિયાર કરતાં અલગ છે. તેને અંગ્રેજીમાં “મસ્ક ડીયર” કહે છે, જે મૂળભૂત રીતે કાળિયાર હરણની પ્રજાતિ હેઠળ આવે છે.
નિષ્ણાતો કહે છે કે કસ્તુરી હરણની નાભિમાં એક કોથળી હોય છે, જે ‘કસ્તુરી’ નામના સુગંધિત પદાર્થથી ભરેલી હોય છે. આ પદાર્થ એટલો સુગંધિત છે કે તેની ગણતરી વિશ્વના શ્રેષ્ઠ પરફ્યુમમાં થાય છે. તમને જાણીને નવાઈ લાગશે કે “મસ્ક”, જે વિશ્વના શ્રેષ્ઠ અત્તરમાંથી એક છે, તે કસ્તુરીમાંથી બને છે, તેથી તેને કસ્તુરી કહેવામાં આવે છે.
અભિષેકના મતે જેમ જેમ હરણ વધે છે તેમ તેમ તેમની નાભિમાં રહેલી કસ્તુરીની સુગંધ પણ વધે છે. સૌથી અગત્યનું, આ આકર્ષક પદાર્થ ફક્ત નર હરણમાં જ જોવા મળે છે, માદાઓ કસ્તુરીથી વંચિત છે. હરણની નાભિનો આકાર ચામડાના બોલ જેવો હોય છે, જેમાં અર્ધ ઘન (જેલી જેવા) સ્વરૂપમાં સુગંધિત પદાર્થ ભરવામાં આવે છે. કસ્તુરીની સુગંધ એટલી હળવી, આકર્ષક અને લાંબા સમય સુધી ચાલતી હોય છે કે તેની કિંમત 30 હજાર રૂપિયા પ્રતિ ગ્રામ સુધી હોવાનું કહેવાય છે.
