મકરસંક્રાંતિ ભારતમાં લણણીની મોસમની શરૂઆત તેમજ સૂર્યનું ધનુ રાશિથી મકર રાશિ અથવા ઉત્તરી ગોળાર્ધમાં સંક્રમણ દર્શાવે છે. આ સમયથી દિવસો વધુ ગરમ થવા લાગે છે.
ભારતના વિવિધ રાજ્યોમાં સંક્રાંતિ અલગ અલગ રીતે ઉજવવામાં આવે છે. જેમ કે તમિલનાડુમાં પોંગલ, કેરળમાં મકરવિલાક્કુ, કર્ણાટકમાં ‘એલ્લુ બિરોધુ’, ગુજરાતમાં ઉત્તરાયણ, પંજાબમાં માઘી અને લોહરી, ઉત્તર ભારતમાં મકરસંક્રાંતિ અને આસામમાં માઘ બિહુ અથવા ભોગાલી. આંધ્રપ્રદેશમાં પણ આ તહેવાર ત્રણ દિવસ માટે ઉજવવામાં આવે છે.
પરંતુ ગમે તે રાજ્ય હોય, તલ, ગોળ, ચોખા, કઠોળ અને સૂકા ફળોનો ઉપયોગ દરેક જગ્યાએ તહેવારોની વાનગીઓ બનાવવા માટે થાય છે. આ ખોરાક ઠંડીની ઋતુમાં શરીરને ગરમી તો આપે છે જ, પણ સાથે સાથે ઘણા સ્વાસ્થ્ય લાભો પણ આપે છે.
ગોળ
ગોળ સ્વાસ્થ્ય લાભોનો ભંડાર છે. ખાસ કરીને શિયાળાના દિવસોમાં, તેનું સેવન શરીરને કુદરતી ગરમી પ્રદાન કરવામાં મદદ કરે છે. ગોળમાં વિટામિન, આયર્ન અને ખનિજો ભરપૂર માત્રામાં હોય છે, જે યોગ્ય પોષણ પૂરું પાડે છે અને રક્ત પરિભ્રમણને સુધારે છે. તે પાચનતંત્ર માટે પણ સારું છે અને આ ઋતુમાં થતા ગળા અને ફેફસાના ચેપમાં પણ રાહત આપે છે. આ ઉપરાંત, તેમાં જોવા મળતા કેટલાક ખનિજો રોગપ્રતિકારક શક્તિ તેમજ ચયાપચય વધારવામાં મદદ કરે છે.
મગફળી
મગફળીનો સ્વભાવ ગરમ હોય છે, જે શિયાળામાં શરીરને ગરમ રાખવામાં મદદ કરે છે અને તેમાં રહેલા કુદરતી તેલ અને પોષક તત્વો શરીરને પોષણ આપે છે. મગફળીમાં વિટામિન, ખનિજો, પોષક તત્વો અને એન્ટીઑકિસડન્ટ ભરપૂર માત્રામાં હોય છે, જે શરીરને ઉર્જા પ્રદાન કરે છે. તેમાં વિટામિન બી કોમ્પ્લેક્સ, નિયાસિન, રિબોફ્લેવિન, થિયામીન, વિટામિન બી6, વિટામિન બી9 અને પેન્ટોથેનિક એસિડ હોય છે. મગફળીના સેવનથી કબજિયાત સહિત પાચન સંબંધી સમસ્યાઓમાં પણ રાહત મળે છે. ઉપરાંત, તેનું સેવન સ્ત્રીઓ માટે સારું માનવામાં આવે છે કારણ કે તે પ્રજનન ક્ષમતા સુધારવામાં મદદ કરે છે. ગોળ સાથે મગફળી ખાવાથી પોષક તત્વો બમણા થાય છે.
ખીચડી
ભારતમાં ખિચડી તરીકે ઓળખાતી પોર્રીજ, દાળ અને ચોખામાંથી બનેલી એક સરળ ભારતીય વાનગી છે. તે વિવિધ રીતે બનાવી શકાય છે, પરંતુ આ તહેવાર દરમિયાન, તે સામાન્ય રીતે કાળા અથવા લીલા ચણા, શાકભાજી અને અન્ય ઘટકો સાથે બનાવવામાં આવે છે જે તેને વધુ સ્વસ્થ બનાવે છે. ખીચડીમાં પ્રોટીન, ચરબી, આયર્ન, ફોલિક એસિડ, વિટામિન, ખનિજો અને ફાઇબર ભરપૂર માત્રામાં હોય છે, જે પાચનતંત્રને સ્વસ્થ રાખવામાં અને શરીરને પોષણ આપવામાં મદદ કરે છે. તે પચવામાં સરળ છે અને તેમાં એક ચમચી ઘી ઉમેરવાથી તેનો સ્વાદ વધુ સારો બને છે. ઘી એક ઘટક હોવા છતાં પણ શરીરને ઉર્જા પ્રદાન કરે છે અને સાંધાના દુખાવામાં રાહત આપે છે.
ખજૂર
આ ઋતુમાં બનતી ઘણી મીઠાઈઓમાં મીઠા સૂકા ફળની ખજૂરનો ઉપયોગ થાય છે. ખજૂર પોટેશિયમનો મુખ્ય સ્ત્રોત છે, જે બ્લડ પ્રેશરને નિયંત્રણમાં રાખે છે અને શરીરને ઉર્જા અને શક્તિ પણ પ્રદાન કરે છે. આ ઉપરાંત તેમાં એન્ટીઑકિસડન્ટ, કેલ્શિયમ, મેગ્નેશિયમ, ફોસ્ફરસ વગેરે જોવા મળે છે, જે હાડકાના સ્વાસ્થ્યને જાળવવામાં મદદ કરે છે.
