ભારતમાં વસાહતી કાળથી બજેટ રજૂ કરવામાં આવે છે. કેન્દ્રીય નાણાં પ્રધાન આ વર્ષે 1 ફેબ્રુઆરીએ મોદી સરકારના ત્રીજા કાર્યકાળનું પહેલું પૂર્ણ બજેટ રજૂ કરશે, જેમાં આગામી નાણાકીય વર્ષનો સંપૂર્ણ આર્થિક હિસાબ હશે. પરંતુ શું તમે જાણો છો કે પહેલા દેશમાં બજેટ ફક્ત અંગ્રેજીમાં રજૂ થતું હતું, હિન્દીમાં ક્યારે રજૂ થતું હતું અને કોણે કર્યું હતું.
બજેટ ઇતિહાસ
શરૂઆતથી જ બજેટ અંગ્રેજીમાં રજૂ કરવામાં આવે છે. ભારતમાં પ્રથમ બજેટ 1860માં રજૂ કરવામાં આવ્યું હતું. તે સમયે તે ફક્ત અંગ્રેજીમાં જ રજૂ કરવામાં આવતું હતું. આ પછી, બજેટ રજૂ કરવાની પરંપરામાં ઘણા ફેરફારો થયા. ભારતનું પ્રથમ બજેટ એપ્રિલ 1860માં ઈસ્ટ ઈન્ડિયા કંપનીના સ્કોટિશ અર્થશાસ્ત્રી જેમ્સ વિલ્સન દ્વારા રજૂ કરવામાં આવ્યું હતું.
જોકે, ભારતની આઝાદી પછી, નાણાકીય નિષ્ણાત આરકે ષણમુખમ ચેટ્ટીએ 26 નવેમ્બર, 1947 ના રોજ બજેટ રજૂ કર્યું. બ્રિટિશ શાસન દરમિયાન બજેટમાં કરવેરા માટેની કોઈ જોગવાઈ નહોતી. પરંતુ આઝાદી પછી, 15 ઓગસ્ટ, 1947 થી 31 માર્ચ, 1948 સુધી ઘણી ભલામણો કરવામાં આવી હતી, જેથી કર પ્રણાલીને બજેટમાં ઉમેરી શકાય.
હિન્દીમાં બજેટ રજૂ કરવાની શરૂઆત
1950 માં ભારતીય બંધારણના અમલ સાથે, હિન્દીને ભારતની સત્તાવાર ભાષા તરીકે માન્યતા આપવામાં આવી હતી. ત્યારથી વિવિધ સરકારી કાર્યોમાં હિન્દીનો ઉપયોગ વધવા લાગ્યો. આઝાદી પછી પણ વર્ષ 1955 સુધી બજેટ માત્ર અંગ્રેજીમાં જ રજૂ થતું હતું. પરંતુ આ પછી તે હિન્દીમાં પણ રજૂ થવા લાગ્યું.
આ પરિવર્તનમાં તત્કાલીન નાણામંત્રી અને રિઝર્વ બેંકના પ્રથમ ગવર્નર સીડી દેશમુખે મહત્વપૂર્ણ ભૂમિકા ભજવી હતી. 11 ઓગસ્ટ, 1943ના રોજ, બ્રિટિશ સરકારે સીડી દેશમુખને રિઝર્વ બેંકના ગવર્નર તરીકે નિયુક્ત કર્યા. તેઓ 30 જૂન, 1949 સુધી આ પદ પર રહ્યા.
