ગુજરાતમાં રાષ્ટ્રીય બાળ આરોગ્ય કાર્યક્રમમાંથી ગરીબોને રાહત, મફત સારવાર આપવામાં આવી રહી છે

પ્રધાનમંત્રી નરેન્દ્ર મોદીના “સ્વસ્થ ભારત, સમૃદ્ધ ભારત” ના મંત્રને ધ્યાનમાં રાખીને, મુખ્યમંત્રી ભૂપેન્દ્ર પટેલના નેતૃત્વ હેઠળની ગુજરાત સરકારે વિશ્વ આરોગ્ય દિવસ 2025 ની થીમ “સ્વસ્થ શરૂઆત, આશાસ્પદ ભવિષ્ય” ને અનુરૂપ, રાજ્યની દરેક માતા અને દરેક બાળકને જીવનની શરૂઆતથી જ ગુણવત્તાયુક્ત આરોગ્યસંભાળ સેવાઓ મળે તે સુનિશ્ચિત કર્યું છે.

વિશ્વ આરોગ્ય દિવસ 2025 ની થીમ માતા અને નવજાત શિશુના સ્વાસ્થ્ય પર કેન્દ્રિત છે, જેનો ઉદ્દેશ્ય મહિલા અધિકારોને સશક્ત બનાવવા અને માતા અને બાળ આરોગ્ય સેવાઓમાં રોકાણ વધારવાનો છે. આ દિશામાં, ગુજરાત સરકારે અનેક નવીન અને અસરકારક પહેલો હાથ ધરી છે, જેના કારણે તે માતૃત્વ અને બાળ સ્વાસ્થ્યના ક્ષેત્રમાં દેશના અગ્રણી રાજ્યોમાંનું એક બન્યું છે.

માતા મૃત્યુદરમાં ૫૦% ઘટાડો

ગુજરાત સરકારે માતાના સ્વાસ્થ્યને સુધારવાના તેના કેન્દ્રિત પ્રયાસો દ્વારા માતા મૃત્યુ દરમાં 50% ઘટાડો હાંસલ કર્યો છે. ગુજરાતનો માતૃ મૃત્યુ દર (MMR), જે 2011-13 માં 112 હતો, તે 2020 માં જાહેર થયેલા આંકડા મુજબ ઘટીને 57 થયો છે. તમને જણાવી દઈએ કે ગુજરાતમાં દર વર્ષે 14 લાખથી વધુ સગર્ભા મહિલાઓને સમયસર ગુણવત્તાયુક્ત તપાસ, રસીકરણ અને પોષણ સેવાઓ પૂરી પાડવામાં આવે છે. ગુજરાતે કટોકટીમાં સમયસર અને સલામત સારવાર સુનિશ્ચિત કરવા માટે માતા અને બાળ આરોગ્ય સેવાઓને મજબૂત બનાવવા માટે ૧૨૧ ફર્સ્ટ રેફરલ યુનિટ (FRU), ૧૫૩ બ્લડ સ્ટોરેજ યુનિટ અને ૨૦ મેટરનલ ICU સ્થાપ્યા છે. પરિણામે, રાજ્યએ ૯૯.૯૭% સંસ્થાકીય ડિલિવરી દર હાંસલ કર્યો છે, જે રાષ્ટ્રીય સ્તરે એક ઉદાહરણ છે.

HBNC, HBYC અને SNCU ની સકારાત્મક અસર

રાજ્ય સરકાર ટકાઉ વિકાસ લક્ષ્યો (SDGs) ને અનુરૂપ 2030 સુધીમાં શિશુ મૃત્યુ દરને એક અંકમાં લાવવાના લક્ષ્ય તરફ કામ કરી રહી છે. આ પ્રયાસોના પરિણામે, ગુજરાતમાં શિશુ મૃત્યુ દર (IMR) 2005 માં 1,000 જીવંત જન્મ દીઠ 54 થી ઘટીને 2020 માં 23 થયો છે, જે 57.40% નો નોંધપાત્ર ઘટાડો દર્શાવે છે. આ સિદ્ધિમાં હોમ-બેઝ્ડ ન્યુબોર્ન કેર (HBNC) અને હોમ-બેઝ્ડ યંગ ચાઇલ્ડ કેર (HBYC) જેવી મુખ્ય પહેલોએ મહત્વપૂર્ણ ભૂમિકા ભજવી છે. આ ઉપરાંત, SAANS અને સ્ટોપ ડાયેરિયા જેવા અભિયાનો તેમજ ગુજરાતની મજબૂત નવજાત શિશુ સંભાળ પ્રણાલી જેમાં 58 સ્પેશિયલ ન્યુબોર્ન કેર યુનિટ (SNCU), 138 ન્યુનેટલ સ્ટેબિલાઇઝેશન યુનિટ (NBSU) અને 1,083 ન્યુબોર્ન કેર કોર્નર (NBCC)નો સમાવેશ થાય છે, તેણે પણ આ લક્ષ્યને પ્રાપ્ત કરવામાં નોંધપાત્ર યોગદાન આપ્યું છે.

બાળ સ્વાસ્થ્યમાં પરિવર્તન અને આશાનું પુનઃસ્થાપન

ગુજરાતની મુખ્ય યોજના SH-RBSK (શાળા આરોગ્ય-રાષ્ટ્રીય બાળ સ્વાસ્થ્ય કાર્યક્રમ) હેઠળ, રાજ્યમાં દર વર્ષે 992 મોબાઇલ આરોગ્ય ટીમો અને 28 જિલ્લા પ્રારંભિક હસ્તક્ષેપ કેન્દ્રો દ્વારા 1.61 કરોડથી વધુ બાળકોની તપાસ કરવામાં આવે છે. જાન્યુઆરી 2025 સુધીમાં, આ પહેલ હેઠળ 206 કિડની, 37 લીવર અને 211 બોન મેરો ટ્રાન્સપ્લાન્ટ સફળતાપૂર્વક કરવામાં આવ્યા છે. આ ઉપરાંત, 20,981 બાળકોને કિડની સંબંધિત રોગો માટે, 11,215 બાળકોને કેન્સર માટે અને 1,67,379 બાળકોને હૃદય સંબંધિત રોગો માટે મફત સારવાર આપવામાં આવી છે.

તેવી જ રીતે, SH-RBSK હેઠળ ગુજરાત સરકારના “બ્રેકિંગ ધ સાયલન્સ” અભિયાન હેઠળ ગંભીર શ્રવણશક્તિ ગુમાવતા બાળકોને મફત કોક્લિયર ઇમ્પ્લાન્ટ સર્જરી પૂરી પાડવામાં આવે છે. આ અભિયાન દ્વારા અત્યાર સુધીમાં 3,260 બાળકોની સાંભળવાની ક્ષમતા પુનઃસ્થાપિત કરવામાં આવી છે, જે રાજ્ય સરકારના ₹228 કરોડના સહયોગથી શક્ય બન્યું છે. આ પ્રભાવશાળી સિદ્ધિઓને માન્યતા આપવા માટે, ફેબ્રુઆરી 2025 માં, ગુજરાતના આરોગ્ય વિભાગને બાળ સ્વાસ્થ્યમાં શ્રેષ્ઠતા માટે બે પ્રતિષ્ઠિત ગોલ્ડ સ્કોચ એવોર્ડ એનાયત કરવામાં આવ્યા હતા.

ગુજરાત ડિજિટલ ક્રાંતિનું નેતૃત્વ કરે છે

ઉલ્લેખનીય છે કે ગુજરાત દેશનું પ્રથમ રાજ્ય છે જેણે શાળાના વિદ્યાર્થીઓને ડિજિટલ હેલ્થ કાર્ડ રિપોર્ટ જારી કર્યો છે. અત્યાર સુધીમાં ૧.૧૫ કરોડથી વધુ ડિજિટલ હેલ્થ કાર્ડ જારી કરવામાં આવ્યા છે. આ ડિજિટલ હેલ્થ કાર્ડ દરેક વિદ્યાર્થીની સંપૂર્ણ આરોગ્ય તપાસ અને સારવારની વિગતો સુરક્ષિત રીતે સંગ્રહિત કરે છે, જે બાળકોના સ્વાસ્થ્યનું સતત અને વ્યાપક દેખરેખ સુનિશ્ચિત કરે છે. બાળ સ્વાસ્થ્ય ક્ષેત્રે પોતાની નેતૃત્વની ભૂમિકાને વધુ મજબૂત બનાવતા, ગુજરાતે 2019 થી 2023 દરમિયાન નવજાત શિશુ આરોગ્ય તપાસ, જન્મજાત વિકૃતિઓની ઓળખ અને તેમના અસરકારક સંચાલનમાં મોટા રાજ્યોમાં રાષ્ટ્રીય સ્તરે પ્રથમ સ્થાન મેળવ્યું છે.