તાજેતરમાં, એક કેસની સુનાવણી કરતી વખતે, સુપ્રીમ કોર્ટે દેશમાં વિવિધ વિકાસ પ્રોજેક્ટ્સ અંગે વિરોધના વધતા જતા કેસોની નોંધ લીધી. આ દરમિયાન કોર્ટે મહારાષ્ટ્રના જયકવાડી ડેમ પર વીજ પ્રોજેક્ટનો વિરોધ કરવા બદલ એક બિન-સરકારી સંસ્થા (NGO) ને ઠપકો આપ્યો. મંગળવારે, સુપ્રીમ કોર્ટે NGOના વિરોધ પર સવાલ ઉઠાવ્યા અને કહ્યું કે જો દરેક પ્રોજેક્ટનો આ રીતે વિરોધ થતો રહેશે તો દેશ કેવી રીતે પ્રગતિ કરશે?
ઉલ્લેખનીય છે કે જયકવાડી ડેમ વિસ્તારને અનામત પક્ષી અભયારણ્ય અને સંવેદનશીલ વિસ્તાર તરીકે નિયુક્ત કરવામાં આવ્યો છે. સુનાવણી દરમિયાન, ન્યાયાધીશ સૂર્યકાંત અને ન્યાયાધીશ એન. કોટિશ્વર સિંહની બેન્ચે ‘કહાર સમાજ પંચ સમિતિ’ નામની NGO ની પ્રામાણિકતા પર પણ પ્રશ્નો ઉઠાવ્યા હતા. કોર્ટે પૂછ્યું છે કે NGO કોણે સ્થાપ્યું અને તેને કોણ ભંડોળ પૂરું પાડે છે. કોર્ટે એ પણ પૂછ્યું છે કે પર્યાવરણીય સંરક્ષણમાં NGOનો અનુભવ કેવો રહ્યો છે.
સૌર ઉર્જા પ્રોજેક્ટ્સમાં સમસ્યા શા માટે?
સુપ્રીમ કોર્ટે નેશનલ ગ્રીન ટ્રિબ્યુનલ (NGT) ના 9 સપ્ટેમ્બર, 2024 ના આદેશને પડકારતી NGO ની અરજી ફગાવી દીધી છે. કોર્ટે કહ્યું છે કે NGT એ NGO ની અરજીનું યોગ્ય રીતે મૂલ્યાંકન કર્યું છે અને કોર્ટને ટ્રિબ્યુનલના આદેશમાં દખલ કરવાનો કોઈ આધાર મળ્યો નથી. બેન્ચે કહ્યું, “તમે એક પણ પ્રોજેક્ટને કામ કરવા નથી આપી રહ્યા. જો દરેક પ્રોજેક્ટનો વિરોધ કરવામાં આવે તો દેશ કેવી રીતે પ્રગતિ કરશે? સૌર ઉર્જા પ્રોજેક્ટ સાથે પણ તમને સમસ્યા છે.”
બેન્ચે કઠોર ટિપ્પણી કરી
બેન્ચે કઠોર ટિપ્પણી કરીઅગાઉ, NGO વતી હાજર રહેલા વકીલે દલીલ કરી હતી કે જયકવાડી ડેમ વિસ્તાર પર્યાવરણીય રીતે સંવેદનશીલ વિસ્તાર છે અને આ પ્રોજેક્ટ ત્યાંની જૈવવિવિધતાને અસર કરશે. આના પર, બેન્ચે કઠોર ટિપ્પણી કરી અને કહ્યું કે એવું લાગે છે કે જે કંપની ટેન્ડર મેળવવામાં નિષ્ફળ ગઈ છે તેણે NGO ને ભંડોળ પૂરું પાડ્યું છે અને હવે તે “વ્યર્થ મુકદ્દમા” કરીને પ્રોજેક્ટને વિક્ષેપિત કરવાનો પ્રયાસ કરી રહી છે.
NGO એ શું દલીલ આપી?
સર્વોચ્ચ અદાલતે જણાવ્યું હતું કે NGT એ કેન્દ્રીય પર્યાવરણ, વન અને આબોહવા પરિવર્તન મંત્રાલય પાસેથી જવાબ માંગવામાં યોગ્ય હતું, જેણે સ્થિતિ સ્પષ્ટ કરી અને 12 જુલાઈ, 2017 ના રોજ કેન્દ્રનું જાહેરનામું રજૂ કર્યું, જેમાં કહેવામાં આવ્યું હતું કે નવીનીકરણીય ઉર્જા અને બળતણનું ઉત્પાદન પ્રોત્સાહન આપવામાં આવતી પ્રવૃત્તિઓમાં શામેલ છે. પરિણામે, NGTના પશ્ચિમ ઝોને ગયા વર્ષે 9 ડિસેમ્બરે NGOની અરજીને ફગાવી દીધી હતી, અને કહ્યું હતું કે અરજદાર પર્યાવરણીય રીતે સંવેદનશીલ વિસ્તારોમાં આવી પ્રવૃત્તિઓ પર પ્રતિબંધ મૂકતા કાયદાનું કોઈ ઉદાહરણ આપવામાં નિષ્ફળ ગયો છે. એનજીઓએ દલીલ કરી હતી કે તરતા સૌર ઉર્જા પ્લાન્ટ ડેમના પાણીમાં જળચર જીવન માટે હાનિકારક હશે અને આ વિસ્તારમાં જૈવવિવિધતાને કાયમી નુકસાન પહોંચાડી શકે છે.
