સુપ્રીમ કોર્ટે બુધવારે ઉત્તર પ્રદેશ સરકારને રસ્તા પહોળા કરવા માટે ગેરકાયદે બાંધકામો તોડી પાડવાના મનસ્વી વલણ બદલ સખત ઠપકો આપ્યો હતો. કોર્ટે કહ્યું કે તમે બુલડોઝર વડે રાતોરાત ઘર તોડી ન શકો. કાર્યવાહી માટે યોગ્ય પ્રક્રિયા અનુસરવી જોઈએ.
ગેરકાયદેસર ડિમોલિશન પર નારાજગી વ્યક્ત કરતા કોર્ટે ઉત્તર પ્રદેશ સરકારને 25 લાખ રૂપિયાનું વચગાળાનું વળતર ચૂકવવાનો આદેશ આપ્યો છે. ઉત્તર પ્રદેશના મહારાજગંજથી મનોજ ટિબ્રેવાલ આકાશ દ્વારા મોકલવામાં આવેલી ફરિયાદ પર સુઓમોટો સુનાવણીમાં ચીફ જસ્ટિસ ડીવાય ચંદ્રચુડ, જેબી પારડીવાલા અને મનોજ મિશ્રાની બેન્ચે આ આદેશ આપ્યો હતો.
સત્તાવાળાએ શું દલીલ આપી?
મહારાજગંજમાં રસ્તો પહોળો કરવા માટે 2019માં ટિબ્રેવાલનું ઘર તોડી પાડવામાં આવ્યું હતું. અધિકારીઓનું માનવું હતું કે આ અતિક્રમણ હતું. ડિમોલિશનની કાર્યવાહી પર સવાલ ઉઠાવતા કોર્ટે કહ્યું કે, ઓથોરિટી કહે છે કે મકાનમાં 3.7 ચોરસ મીટરનું ગેરકાયદે બાંધકામ હતું. જો કોર્ટ આ વાત સ્વીકારે છે તો પછી નિર્ધારિત પ્રક્રિયા કેમ ન અનુસરવામાં આવી? અગાઉ કેમ નોટિસ આપવામાં આવી ન હતી? આવી મનસ્વી કાર્યવાહી કેવી રીતે થઈ શકે? લોકોના ઘર કેવી રીતે તબાહ થઈ શકે? કોઈના ઘરમાં ઘૂસીને નોટિસ આપ્યા વિના તોડી પાડવી એ અરાજકતા છે.
અધિકારીઓની કાર્યવાહી પર ગંભીર અસંતોષ વ્યક્ત કરતા કોર્ટે કહ્યું કે કોર્ટ સમક્ષ એફિડેવિટ મુજબ કાર્યવાહી પહેલા કોઈ નોટિસ આપવામાં આવી નથી. તમે હમણાં જ સાઇટ પર ગયા અને જાહેરાત કરી અને લોકોને જાણ કરી.
યોગ્ય પ્રક્રિયા અનુસરવી આવશ્યક છે: કોર્ટ
કોર્ટને કહેવામાં આવ્યું હતું કે 123 અન્ય સમાન બાંધકામો પણ ત્યાં છે. જસ્ટિસ પારડીવાલાએ ટિપ્પણી કરી હતી કે આ ખૂબ જ મનસ્વી છે. તમે બુલડોઝર વડે રાતોરાત મકાનો તોડી શકતા નથી. તમે પરિવારને ઘર ખાલી કરવા માટે સમય આપતા નથી. ઘરની વસ્તુઓ વિશે શું? યોગ્ય પ્રક્રિયા અનુસરવી જોઈએ. તમે ઢોલ વગાડીને અને લોકોને ઘર ખાલી કરવા અને તેને તોડી પાડવાનું કહીને માત્ર જાહેરાતો કરી શકતા નથી. યોગ્ય સૂચના આપવી જોઈએ.
અદાલતે આ કેસમાં રાષ્ટ્રીય માનવાધિકાર પંચ દ્વારા હાથ ધરવામાં આવેલા તપાસ અહેવાલ પર આધાર રાખ્યો હતો જેમાં જણાવ્યું હતું કે મહત્તમ 3.7 ચોરસ મીટરનું અતિક્રમણ છે અને આખા મકાનને તોડી પાડવાનું કોઈ કારણ નથી. કોર્ટે પૂછ્યું કે કથિત અતિક્રમણ કરતા મોટા ભાગને કેમ તોડી પાડવામાં આવ્યો.
અરજદારે આક્ષેપ કર્યો હતો કે અધિકારીઓની ગેરરીતિ અંગે સ્થાનિક અખબારમાં અહેવાલ પ્રકાશિત થવાને કારણે ડિમોલિશન હાથ ધરવામાં આવ્યું હતું. જો કે, કોર્ટે આ આરોપો પર ટિપ્પણી કરી ન હતી. કોર્ટે ઉત્તર પ્રદેશ સરકારને અરજદારને 25 લાખ રૂપિયાનું વળતર ચૂકવવાનો નિર્દેશ આપ્યો છે. આ વળતર વચગાળાનું છે અને તે અરજદાર દ્વારા વળતર માટે કરવામાં આવતી અન્ય કાનૂની કાર્યવાહીના માર્ગમાં આવશે નહીં.
સુપ્રીમ કોર્ટે રાજ્યના મુખ્ય સચિવને તપાસ કરવા અને દોષિત અધિકારીઓ અને કોન્ટ્રાક્ટરો સામે શિસ્તભંગના પગલાં લેવાનો નિર્દેશ આપ્યો છે.
રોડ પહોળો કરવાની પ્રક્રિયા નક્કી કરી
આ ઉપરાંત, કોર્ટે રોડ પહોળા કરવાના પ્રોજેક્ટ માટે અતિક્રમણ દૂર કરતા પહેલા અનુસરવાની પ્રક્રિયા પણ નિર્ધારિત કરી છે. કોર્ટે તમામ રાજ્યોને આનું પાલન કરવા કહ્યું છે જેમાં રોડ પહોળો કરવા માટે હાલની પહોળાઈને ધ્યાનમાં લેવામાં આવશે. જો અતિક્રમણ હશે તો તેને દૂર કરવા નોટિસ આપવામાં આવશે.
જો નોટિસ સામે કોઈ વાંધો ઉઠાવશે તો તેની સુનાવણી કરવામાં આવશે અને આદેશ આપવામાં આવશે. જો વાંધો નકારવામાં આવશે, તો અતિક્રમણ કરનારને અતિક્રમણ દૂર કરવા માટે વાજબી સમય આપવામાં આવશે. કોર્ટે તમામ રાજ્યોને આદેશની નકલ મોકલવાનો નિર્દેશ આપ્યો છે.
